zeppelin_302.jpgKwidzyniacy lubią swoje miasto i często dają temu wyraz poprzez zainteresowanie jego historią. Cieszą się powodzeniem wykłady i publikacje dotyczące przeszłości Kwidzyna, a także strony internetowe prezentujące historyczne kwidzynalia.
Zakrawa to na paradoks, że szczególne zainteresowanie budzi ten fragment miasta, którego już od kilkudziesięciu lat nie ma. Na południe od katedry , na pustym placu zwanym kwidzyńską „starówką” ostał się jeden dość niepokaźny i bez szczególnej urody budynek mieszkalny sprzed 1945 roku i kikut wieży nieistniejącego ratusza. Plac otacza współczesna zabudowa wedle peerelowskich standardów z lat 60-tych i 70-tych.
trjca1_848.jpgJak wiadomo, w 1945 roku działania wojenne ominęły Kwidzyn.   Armia Czerwona weszła do opuszczonego przez Niemców miasta, które pozostawało nietknięte. ( Gwoli ścisłości spłonął tylko budynek kina przylegający do Hotelu Magdeburg , dużo wcześniej zanim Rosjanie zbliżyli się do miasta, czym zostali pozbawieni satysfakcji własnoręcznego sfajczenia go. Obecnie w tym miejscu, na rogu Braterstwa Narodów i Podgórnej znajduje się plac zabaw Przedszkola Nr 1 (budynek byłego Konsulatu RP).
Przypomnę tu kolejną okoliczność , która nieco odroczyła czas zdemolowania miasta, a mianowicie utworzenia w Kwidzynie olbrzymiego szpitala wojskowego, który miał swoje „oddziały” w każdym jako tako nadającym się budynku. Przewinęło się tu ok. 120 tysięcy rannych.
Ozdrowieńcy, wychodzący w miasto podziwiali oznaki dostatku pokonanego wroga, szukali trofiejnych fantów, które ich zdaniem należały się zwycięzcom, a że ogień walk już ustał, więc podpalali sklepy i kamienice. Mój nauczyciel Dymitr Jabłoński, który w tamten czas organizował tu szkolnictwo, opowiadał o swej rozmowie z rosyjskim oficerem, który tłumaczył swych sołdatów, a poniekąd i siebie. „Wygraliśmy wojnę – mówił Rosjanin – pobiliśmy Giermańców, i co dalej. My stąd wyjedziemy i oni zaczną tu wracać. A my pokaleczeni z czym wracamy do swoich kołchozów. Trzeba pokazać, że to rosyjski żołnierz zwyciężył”.
Pożary zaczęły się latem 1945 roku. W tym dziele potem wspomagali Rosjan przybywający do miasta już rodzimi szabrownicy, zacierający ślady rabunku.

1935.jpgNowy-obraz-xxxxx.jpgNowy-obraz-11.jpgNowy-obraz-xxx.jpg
Wypalonych budynków już nie remontowano, a wprost przeciwnie, zaczęto je rozbierać na cegły. Akcję nazwano „odbudową Warszawy” i tam kierowano transporty ceglanego budulca nie tylko z kwidzyńskiego Starego Miasta, lecz z wszystkich terenów poprzednio niemieckich. Podobno nie wszystkie one docierały do stolicy.

starwka_161.jpg1946.jpg1947.jpg1959.jpg
Po kolei znikały więc wypalone budynki. Najłatwiej poszło z najstarszą zabudową, czyli z gotyckimi jeszcze kamieniczkami z podcieniami , których ciąg w pobliżu Katedry stanowił obok niej najbardziej znaną wizualna wizytówkę miasta. Owe Lauben najczęściej występowały na kwidzyńskich widokówkach, zaraz po charakterystycznych panoramach zamku i katedry.
Największy opór przed rozbiórką stawiał solidnie zbudowany w końcu XIX wieku ceglany ratusz, z którego pozostawiono resztkę wieży, być może z powodu geodezyjnego repera, który tkwił w jej przyziemiu.

Rat.jpgRatusz-1946.jpg
Najdłużej bronił się swą nowoczesną żelbetową konstrukcją dom towarowy
August Klinger”, ale też w końcu padł dając plac pod zbudowane później w tym miejscu pawilony handlowe.
Ukształtowana przez wieki gęsta zabudowa Starego Miasta, odtwarzana po kolejnych pożarach, przez wieki szczelnie przesłaniała widok na gotycką bryłę Katedry. Po 1945 roku, po zlikwidowaniu Starego Miasta, spoza gruzowiska po raz pierwszy ten widok ukazał się w całej swej krasie.
Przez lata podziwialiśmy potem wielki trawnik, przy którym stał jeden z największych w regionie średniowiecznych zabytków.

Po Starym Mieście pozostała jedynie nazwa i jego obrazy utrwalone na starych fotografiach i widokówkach.  Jego legenda, jako tęsknota za czymś, co bezpowrotnie odeszło do historii ożywa w kolejnych pokoleniach kwidzyniaków.
Co jakiś czas ożywiają się pomysły odtworzenia tego fragmentu miasta już we współczesnym kształcie. Oczywiście marzy się o sąsiadującej z zabytkami reprezentacyjnej dzielnicy pełnej kawiarenek, knajpek, klubów, cukierni i atrakcyjnych sklepików. Niestety są to tylko mrzonki i nic nie zapowiada ich spełnienia.

2009.jpg1_750.jpg Przez ostatnie lata z mozołem i długimi przerwami jest jedynie wznoszona  murowana kurtyna, która znów szczelnie przesłoni Katedrę.   Zmieniają się projekty i inwestorzy, a od roku znów tu się nic nie dzieje w oczekiwaniu na lepsze czasy.
To zrozumiałe, że każdy gospodarz chciałby pozostawić potomnym jakiś pomnik swych dokonań w mieście. Jednak w przypadku „wiekopomnych” decyzji urbanistycznych kształtujących przestrzeń publiczną chyba nie należy się zbytnio spieszyć. Ciągle mam wrażenie, że przyszłym kształtem Starego Miasta rządzą jakieś „niedorobione” decyzje, niekonsekwentne, łatwowierne wobec inwestorów i bez wypracowanej ostatecznej wizji, która liczyłaby się z rangą tego fragmentu miasta.
Wstrzymana budowa kamienicy przy Katedrze, ma być w nieokreślonej przyszłości kontynuowana w ramach TBS. Standard inwestycji Towarzystwa Budownictwa Społecznego jest znany, więc wróżby są tu nie najlepsze.
Oczywiście bezzasadne byłoby tworzenie jakiejś atrapy i imitacji stojących tu kiedyś kamieniczek. Co było przecież nie wróci. Jednak fundamentalnym zaniedbaniem w przyszłej, projektowanej zabudowie Starego Miasta byłoby pominiecie „architektonicznego wspomnienia” o sześciu kamieniczkach, kiedyś stojących w szeregu od „Kawiarni Ustascha” przy katedralnym portalu do „Apteki Pod Orłem”, którą dziś w Celle prowadzą jej spadkobiercy.

markt_mit_lauben1_188.jpgrender8pc1_728.jpg

Gdzieś w archiwach miejskich leży zaniechany projekt nowej zabudowy Starego Miasta Autorskiej Pracowni Architektonicznej prof. Szczepana Bauma. Dzieła tego architekta są dyskusyjne a zwłaszcza realizacje na „starówkach” w Malborku, Elblągu i Dzierzgoniu. Kwidzyński projekt tej pracowni choć skromny, to oddaje jakoś wspominaną powyżej ideę.
Oczywiście problem tkwi w znalezieniu nie tylko zasobnego inwestora, ale i niemniej zamożnych użytkowników, których stać by było na nie najtańsze lokale w tym miejscu, jak i czynsze i podatki. Aktualna sytuacja zapowiada wykorzystanie tej połaci miasta jedynie jako kolejne  rozszerzenie miejskiej oferty  kupna telefonu, zaciągnięcia kredytu, lub zaopatrzenia aptecznego.

W konserwacji zabytków, jak i w archeologii stosuje się metodę przeczekania. Gdy brak jest środków na gruntowną renowację i badania, wówczas nie podejmuje się żadnych pospiesznych ani oszczędnościowych prac, które trwale zmieniają przestrzeń, a jedynie zabezpiecza się obiekty do lepszych czasów, gdy będzie możliwa realizacja najbardziej optymalnych projektów.
Dobrze, że w Kwidzynie pamięta się o jego Starym Mieście. Przez lata okazyjnie mówiono o nim, aż wreszcie podjęto działania. Temat tyle lat leżący odłogiem chyba podjęto bez stosownych gwarancji nie tylko estetycznych, ale i inwestorskich.

marienwerder.jpg
Ten kończący się już spektakl z kwidzyńską Katedrą w roli głównej, uwieczniony na tym zdjęciu mógłby jeszcze trwać z pożytkiem dla przyszłych planów zabudowy Starego Miasta w jeszcze lepszych czasach, które przecież i tak do nas nadejdą. Czego wszystkim, a zwłaszcza  kwidzyńskim Ziomkom, jak i sobie samemu  z okazji Świąt Bożego Narodzenia i Nowego 2010 roku życzy autor tej witryny.