Blog Jerzego Kosacza

Wielu z nas na pewno nieraz zastanawiało się, jaki był Kwidzyn, zanim wspólnym wysiłkiem sowieckich żołnierzy i polskich szabrowników został zdemolowany zaraz po wojnie. Jak wyglądało miasto, gdy był to niemiecki Marienwerder, przed ostatnią wojną i jeszcze przed tą pierwszą , gdy była tu siedziba rejencji.– Prowincjonalne pruskie miasteczko przekształcało się w regionalną stolicę pruskiej administracji przez cały XIX wiek, a zwłaszcza w jego ostatnich dekadach, gdy za pieniądze z francuskich kontrybucji rozpoczął się tu ” boom inwestycyjny” trwający aż do upadku cesarskich Niemiec po I wojnie. To z tamtego okresu zachowały się te najbardziej okazałe budowle w mieście: dworzec kolejowy, poczta, szkoły, jedne i drugie koszary, gmach ówczesnego starostwa, szeregi piętrowych kamienic wzdłuż Grudziądzkiej, Kościuszki i Szopena. Przyglądając się rycinom sprzed ponad stu kilkudziesięciu lat, można przywołać sobie widoki Kwidzyna z czasów jeszcze wcześniejszych, zanim powstały te wszystkie budynki. W zbiorach Instytutu Herdera w Marburgu znajduje się graficzne tableau stanowiące kompozycję rycin z tamtych czasów. Są to litografie H.Mutzla wykonane przez niego na podstawie rysunków W. Bergiusa około 1840 roku. Szesnaście mniejszych widoków miasta i jego okolic otacza w formie obramowania znacznie większy obraz kwidzyńskiej panoramy widziany od strony Marezy.

Pierwszy plan centralnej ryciny zapełniają standardowe dla epoki sielskie sceny rodzajowe: pastwisko, wędkarz, wodopój. Nad tym centralnie góruje bryła zamku z katedrą i Starym Miastem. Ciekawostkę stanowią widoczne kamieniczki średniowiecznej szkoły przykatedralnej, po której nie ma już śladu. Na jednej z rycin przedstawiającej Rynek widoczna jest sylwetka ratusza jeszcze w formie renesansowej . Tamten ratusz po spaleniu się został zastąpiony budowlą w stylu neogotyckim w latach 1878-1880. Jej wyszczerbiony kikut „zdobi” Stare Miasto bogate dziś w parę innych współczesnych „ozdób”. Wyeksponowana jest rycina z widokiem na Ziegelscheune, po polsku nazywanej „Cegielakiem„. Było to podmiejskie siedlisko z restauracją i „tańcbudą”, które świadczyło swe usługi tubylcom przez około 100 lat. Ulubione miejsce biesiad myśliwych. Tam spotykali się wszyscy spragnieni swobodnej rozrywki i wypoczynku, bez skrępowania manierami obowiązującymi w eleganckich lokalach w mieście. Oczywiście nie ma już żadnych śladów po tym Gasthofie , poza reklamami w przedwojennych gazetach zachęcającymi, by udać się tam łodzią motorową z Marezy. Grafiki składające się na kompozycję tableau Mutzla i Bergiusa przedstawiają nie tylko architekturę miasta i okolic sprzed ponad półtora wieku. Ich szczególnym urokiem jest przedstawienie także typów ówczesnych mieszkańców. Widzimy wiele scen rodzajowych i różnorodność postaci w ubiorach z epoki. Każdy, kto zna te wszystkie miejsca i ich obecny wygląd, wpatrując się w eksponowane ryciny, może odnieść wrażenie uczestniczenia w podróży w przeszłość jakimś wehikułem czasu. Te stare ilustracje naszego miasta to jakby wizualny reportaż na miarę techniki dostępnej wymienionym twórcom. (Fotokopie ze zbiorów autora)